Το Τζάνκι είναι ένα μυθικό βιβλίο, ένα διερευνητικό μυθιστόρημα του άγριου κόσμου των ναρκωτικών ουσιών. Με αυτό το πρώτο του βιβλίο ο Μπάροουζ αναδείχθηκε ως ο κατεξοχήν συγγραφέας του εφιαλτικού αγώνα ενάντια στα ναρκωτικά και της εξάρτησης από αυτά, εμπειρία που τον βασάνισε σε όλη σχεδόν τη ζωή του.
Η ανθρωπολογική ματιά του Μπάροουζ, λακωνική, λιτή, απόμακρη, εξισορροπείται από τον ανοιχτό και ειλικρινή χαρακτήρα της αφήγησης. Ο Μπάροουζ αφηγείται με τόλμη λεπτομέρειες από τις σκέψεις, την ψυχολογία και τις πράξεις των εξαρτημένων, με βάση τις προσωπικές του εμπειρίες στο περιθώριο της Νέας Υόρκης, στην Ομοσπονδιακή φυλακή/νοσοκομείο του Λέξιγκτον στο Κεντάκι, καθώς και στη Νέα Ορλεάνη και στην πόλη του Μεξικού.
Το Τζάνκι είναι το πρώτο βιβλίο που απερίφραστα αρνήθηκε να παρακάμψει την ηθική, την ιατρική, τη νομοθετική και την πολιτική υποκρισία που περιβάλλουν το ζήτημα του εθισμού. Δυστυχώς, και γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, αυτό το τολμηρό βιβλίο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
Έκανε την καθιερωμένη ερώτηση. «Γιατί πιστεύετε πως έχετε ανάγκη τα ναρκωτικά, κύριε Λι;»
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όταν κάποιος σου κάνει αυτήν την ερώτηση δεν γνωρίζει το παραμικρό για την πρέζα.
«Τη χρειάζομαι για να σηκωθώ το πρωί απ’ το κρεβάτι, τη χρειάζομαι για να πλυθώ και να βάλω κάτι στο στόμα μου».
«Εννοώ την οργανική σας εξάρτηση».
Σήκωσα τους ώμους μου. Αυτός περίμενε να του κάνω τη διάγνωση και να τον βγάλω από τον κόπο.
«Γιατί με φτιάχνει».
Αμερική, 1962. Οι ΗΠΑ έχουν χάσει τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και τώρα βρίσκονται υπό κατοχή: η ναζιστική Γερμανία κατέχει το ανατολικό μέρος των πρώην ΗΠΑ και οι Ιάπωνες το δυτικό. Οι Αμερικανοί θεωρούνται πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Η δουλεία έχει νομιμοποιηθεί ξανά. Οι ελάχιστοι Εβραίοι που κυκλοφορούν κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη σε τίποτε. Οι πάντες, πριν από κάθε σημαντική απόφαση, καταφεύγουν στο Ι Τσινγκ!
Η κατάσταση είναι, στην κυριολεξία, απερίγραπτη: οι Γερμανοί έχουν δώσει "οριστική λύση" στο "πρόβλημα" της Αφρικής (υποβάλλοντας σε ολοκαύτωμα τον πληθυσμό της!), έχουν αποξηράνει τη Μεσόγειο για να την καλλιεργήσουν (!) και, τέλος, έχουν αποβιβάσει αστροναύτες στον Άρη! Τον γηραλέο, άρρωστο Χίτλερ έχει διαδεχτεί το δεξί του χέρι, ο «δήμιος» Μάρτιν Μπόρμαν, κι αυτόν με τη σειρά του ο Γκέμπελς!
Σ' αυτήν τη χαώδη κατάσταση της απόλυτης βαρβαρότητας κάποιοι συνεχίζουν απτόητοι να σχεδιάζουν με μυστικιστικό πάθος τον Όλεθρο, άλλοι επιχειρούν να επιβιώσουν πάσει θυσία, ξεπουλώντας όσο όσο το παραμικρό ίχνος της ανθρωπιάς τους, ενώ κάποιοι, λιγότεροι, επιμένουν να αντιστέκονται…
Ωστόσο, ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας (!) θέτει σε κίνδυνο την κρατούσα τάξη πραγμάτων: Η Ακρίδα κείτεται βαριά είναι ο τίτλος του, και σ' αυτό ο συγγραφέας, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρουσιάζει νικητές τους Συμμάχους στον Παγκόσμιο Πόλεμο και ηττημένη τη Γερμανία! Κι ο συγγραφέας του βιβλίου, στο οπισθόφυλλο, κομπάζει ότι βρίσκεται άτρωτος και οχυρωμένος σ’ ένα ψηλό κάστρο κάπου στην ενδιάμεση, ουδέτερη ζώνη των Βραχωδών Ορέων…
Ανάμεσα στην οικτρή πραγματικότητα της ναζιστικής κατοχής και την «πραγματικότητα» της Ακρίδας ο κόσμος αρχίζει να αναρωτιέται: ποια είναι η αληθινή πραγματικότητα; Πού στ’ αλήθεια παίζεται η Ιστορία;
––––––––––
Σ' αυτό το παράξενο μυθιστόρημα ο Φίλιπ Κ. Ντικ συνδυάζει την πιο τρελή επιστημονική φαντασία με την αυστηρή κριτική της Ιστορίας. Το βιβλίο γράφεται με έντονο ακόμα τον απόηχο του μακαρθισμού. Δεν έχουν περάσει ούτε δέκα χρόνια από την εποχή που ο οποιοσδήποτε πολίτης κινδύνευε να βρεθεί κατηγορούμενος στο άγριο κυνήγι μαγισσών που είχε εξαπολύσει ο γερουσιαστής από το Ουισκόνσιν, ο κατεξοχήν εφευρέτης των θεωριών συνομωσίας όπως αυτή που περιγράφεται στο βιβλίο με την «Πικραλίδα», ο Τζόζεφ Μακάρθι.
Ο Ντικ αναδεικνύει με οξύ τρόπο αλλά και με χιούμορ τον φασισμό στην καθημερινή ζωή που δημιουργείται από μια παρόμοια, τυφλά μυστικιστική, στάση στα πολιτικά πράγματα. Παίζοντας πανέξυπνα με τη διεθνή γεωπολιτική στρατηγική των ΗΠΑ, κάνει το απλό: τοποθετεί στη θέση τους τη ναζιστική Γερμανία ως νικήτρια τού πολέμου. Αλλά προσθέτει μια εξαιρετική λεπτομέρεια στη μυθοπλασία του που εντείνει την ανατρεπτική του ειρωνεία: ο πραγματικός πρωταγωνιστής είναι ένα μυθιστόρημα μπεστ σέλερ στο οποίο, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο πραγματικός κόσμος των σίξτις με τη νικήτρια μεταπολεμική Αμερική κ.λπ., ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας!
Έτσι, στο ερώτημα που τέθηκε παραπάνω, «Πού παίζεται η Ιστορία;», ερώτημα κλειδί για την ανάγνωση του βιβλίου, η απάντηση που δίνει ο Ντικ είναι: στο μυαλό των παρατηρητών, των θεατών, των συμμετεχόντων. Η Ιστορία δεν υπάρχει ως συμπαγής οντότητα οπότε δεν υπόκειται σε κανένα δόγμα ανάγνωσής της. Η ανάγνωση της Ιστορίας είναι μια διαδικασία ερμηνείας εξίσου περίπλοκη και σχετική με την ανάγνωση του Ι Τσινγκ: την τέλεια ερμηνεία του μέλλοντός σου, που διαβάζεις στους χρησμούς του, την αποκτάς αφού πρώτα σου συμβεί…
Ο Άνθρωπος στο ψηλό κάστρο, έχει κερδίσει το έγκυρο βραβείο Hugo (1962) και θεωρείται, αν όχι το σημαντικότερο, ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έγραψε ο συγγραφέας. Επίσης θεωρείται το αρχέτυπο μιας ολόκληρης σειράς λογοτεχνικών έργων, αυτών που εντάσσονται στο είδος που έκτοτε ονομάζεται «Εναλλακτική Ιστορία».
Είχα την εντύπωση ότι σε ολόκληρη την Αμερική, στις γωνίες των δρόμων, σε μπαρ και εστιατόρια, συνέβαιναν τέτοιοι ηλίθιοι καβγάδες. Σε ολόκληρη την Αμερική οι άνθρωποι έτριβαν τις περγαμηνές που μόλις είχαν βγάλει από την τσέπη στα μούτρα κάποιων άλλων για να αποδείξουν ότι κάπου έχουν πάει ή κάτι έχουν κάνει. Και σκέφτηκα πως κάποια στιγμή όλοι οι Αμερικανοί θα πεταχτούν ξαφνικά πάνω και θα πουν: «Εγώ δεν τις σηκώνω αυτές τις μαλακίες!» και θα αρχίσουν να σπρώχνονται και να βρίζονται και να πλακώνονται με όποιον βρουν μπροστά τους…
Ο τυχοδιώκτης Ράμσεϊ Άλεν, μέντορας και φίλος του ωραίου, κατά πολύ νεαρότερου, ποιητή Φίλιπ Τούριαν, φυτοζωεί σε μια ετερόκλητη «φοιτητική» παρέα αντρών και γυναικών όπου διασταυρώνονται και οι δύο αφηγητές του βιβλίου: ο Ουίλ Ντένισον, ένας μπάρμπαν χωμένος για τα καλά στον υπόκοσμο, που όμως την ημέρα δουλεύει σαν ντεντέκτιβ, και ο Μάικ Ράικο, ένας αλκοολικός ναυτικός. Οι σταθεροί φίλοι και οι περιστασιακές φίλες και γνωριμίες αυτής της ομάδας κοιμούνται οπουδήποτε (και με οποιονδήποτε), τρώνε οπουδήποτε, σκοτώνουν τον χρόνο τους οπουδήποτε, καταναλώνουν ατελείωτες ποσότητες αλκοόλ και ναρκωτικών – κι όλα αυτά εν μέσω πολέμου, στα 1944! Ο ομοφυλόφιλος Άλεν ασκεί τρομακτική, διαρκή πίεση στον νεαρό Φίλιπ, σε βαθμό που καταντάει τραγελαφική και ενοχλητική για όλη την παρέα. Ο Φίλιπ θέλοντας να γλιτώσει από τη φορτική προστατευτικότητα του Άλεν προσπαθεί απεγνωσμένα να μπαρκάρει με τον Μάικ για τη Γαλλία αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Σε μια ανύποπτη στιγμή, ο Φίλιπ συγκρούεται θανάσιμα με τον Άλεν…
Το μυθικό αυτό μυθιστόρημα, στο οποίο καταγράφονται για πρώτη φορά τα πιο γνωστά χαρακτηριστικά της μπιτ λογοτεχνίας, είναι μια ξέφρενη κατάβαση στα έγκατα των πιο τρελών εμμονών, της λαγνείας, των ναρκωτικών, του αλκοόλ, της τέχνης, και της αδυσώπητης μοναξιάς.
O Φίλιπ Ντικ, τον οποίο ο κριτικός Φρέντρικ Τζέιμσον έχει αποκαλέσει «Σέξπιρ του βιβλίου επιστημονικής φαντασίας», δεν χρειάζεται συστάσεις. Aυτή η μεταφυσική κωμωδία θανάτου και σωτηρίας της ψυχής, ψευδαίσθησης και πραγματικότητας, με ευθείες αναφορές στον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνα, αποτελεί ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα αριστουργήματα της επιστημονικής φαντασίας.
Σ’ έναν τραγελαφικό κόσμο τρελής εκμετάλλευσης (όπου κάθε φορά που ανοίγεις την πόρτα του διαμερίσματός σου ή την πόρτα του ψυγείου σου χρειάζεται να ρίχνεις το σχετικό κέρμα…!), άγριας βιοτεχνολογίας, που επιτρέπει να διατηρούνται οι εγκέφαλοι των πεθαμένων σε ειδικούς ψυκτικούς θαλάμους ως «μισοζωντανοί» (ώστε οι ζώντες συγγενείς τους να συζητάνε μαζί τους ακόμα και τη διαχείριση των οικονομικών τους…!), αστραπιαίων ταξιδιών στο διάστημα και πλήθος μεταλλαγμένων ανθρώπων, η σωτηρία της ψυχής επέρχεται μέσα από μία και μόνη δυνατότητα: συσκευασμένη σε μορφή θαυματουργού σπρέι που θεραπεύει τα πάντα, ακόμα και τον θάνατο!
Το 2005, το Time magazine περιέλαβε το Ubik στα 100 καλύτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα από το 1923.
«Λάθος, λάθρα, όλεθρος…» Ένα σφάλμα, ένα μυστικό, μια καταστροφή. Το λάθος της Άννας να παντρευτεί τον Λουκά, η κρυφή ενοχή του Καρλ Λούντβιχ, η αμαρτία των γονέων που παίδεψε αδυσώπητα τον Σπύρο, η φυλάκιση που γίνεται λύτρωση... Ο γλύπτης Καρλ Λούντβιχ ανασταίνει τις μνήμες του με τη σμίλη του πάνω στην πέτρα, ξορκίζοντας τον παλιό του εαυτό, τον Καρλ Σβάιτς, εκείνον που έσβησε μέσα στις εικόνες του Άουσβιτς, εκείνον που άφησε ενθύμιο στην αγκαλιά της Άννας. Μια αγαλμάτινη γυναίκα, που δημιουργήθηκε από τα χέρια του καλλιτέχνη, ατενίζει με άδειο βλέμμα το μεταπολεμικό Βερολίνο, ενώ το μοντέλο του αναλογίζεται, στον κήπο με τα ρόδα της σιωπής, τα χαμένα του χρόνια.
Μια μεγαλοαστική οικογένεια από την Ίμερα του Πόντου, έπειτα από τη γενοκτονία του 1916, βρίσκει καταφύγιο σε ένα ορεινό χωριό της Πέλλας. Ο ένας γιος, ο Αριστοτέλης Αγριππίδης, ξενιτεύεται για σπουδές στην Αμερική και πλουτίζει με τα ματωμένα λεφτά της ποτοαπαγόρευσης. Επιστρέφει στο Μικροδέντρι της μετανάστευσης και γίνεται ο ευπατρίδης που κτίζει την εκκλησιά και το σχολείο. Εκεί θα φτάσει ως πρωτοδιόριστη δασκάλα στα τέλη του '70 η Αμαλία Αναγνώστου, με τη φλόγα στα μάτια και το πάθος να μεταλαμπαδεύσει τη γνώση στα παιδιά μιας κλειστής αγροτικής κοινωνίας. Ο έρωτας σημαδεύει την Αμαλία με το τόξο του επίγονου Αριστοτέλη Αγριππίδη. Μα είναι γεμάτος σκιές και μυστικά. Η ομίχλη απλώνεται στο Μικροδέντρι όπως οι κρυφές ιστορίες των ανθρώπων του χωριού. Τα γάργαρα νερά του ποταμού γίνονται η ευλογία και η κατάρα του τόπου...
Τριάντα χρόνια λειτουργίας συμπληρώνει το Φεστιβάλ Βιβλίου, το οποίο ξεκινά στο Ζάππειο την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για την 40ή διοργάνωση (καθώς υπήρξαν χρονιές που έγιναν δυο Φεστιβάλ). Το Φεστιβάλ οργανώνεται από το Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ) και τον Πολιτισμικό Οργανισμό του Δήμου Αθηναίων. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιήσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου στις 20:00.
